Murat ÇİFTÇİOĞLU
Vergi Müfettişi

Vergi Usul Kanununa (VUK) veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemelerine tabidirler. Vergi incelemesi yapmaya kimlerin yetkili olduğu ise Vergi Usul Kanunumuzun 135. maddesinde sayılmış olup bunlar;

• Vergi müfettişleri, vergi müfettiş yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri,
• Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlardır.

Yazımızda vergi inceleme süreçlerine ilişkin 7338 sayılı Kanunla getirilen ve 01.07.2022 tarihinde yürürlüğe girecek olan Vergi Usul Kanununun 139. maddesinde yer alan “İncelemenin Yapılacağı Yer” ve 140. maddesindeki “ İncelemede Uyulacak Esaslar” başlığı altında yapılan değişikliklere yer verilmiştir.

Mevcut Düzenlemede Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer?

Vergi Usul Kanununun 139. maddesinde vergi incelemelerinin, esas itibariyle incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılacağı, iş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse incelemenin dairede yapılabileceği belirtilmiştir.

Ancak uygulamada vergi incelemeleri genel itibariyle dairede yapılmakta olup, söz konusu incelemeler hakkında, mükellefler tarafından dava yoluna gidildiğinde özellikle VUK 359 kapsamında adli yargının görev alanına giren davalarda incelemenin neden işyerinde yapılmadığı hususu yargı mercilerince re’sen soruşturulmaktadır. Bu durum maliye idaresi ile yargı mercileri arasında kanunun farklı yorumlanmasından kaynaklanmakta olup çeşitli ihtilaflara yol açmaktadır. Söz konusu görüş ayrılıklarının ortadan kaldırılmasına ilişkin 26 Ekim 2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7338 sayılı Kanun kapsamında 01/07/2022 tarihinden itibaren incelemenin işyerinde yapılması esasının kaldırılmasıyla birlikte uzun süredir sorunlara yol açan bu görüş farklılığı ortadan kalkacaktır.

İncelemenin Yapılacağı Yer Esas Olarak Artık Daire!

14.10.2021 tarihli ve 7338 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanunu 139. maddesinde değişikliğe gidilmiştir. Temmuz ayının başından itibaren vergi incelemelerinin artık esas itibariyle dairede yapılacağı belirtilmiş ve incelemenin dairede yapılması, incelemeye tabi olanın iş yerinde tespit yapılmasına ve çalışmalarda bulunulmasına engel olmayacağına ilişkin düzenlemeler getirilmiştir.

Ayrıca mükellef ve vergi sorumlusunun talep etmesi ve iş yerinin müsait olması halinde incelemenin iş yerinde de yapılabileceği belirtilmiştir. Ancak kanun maddesinde söz konusu talebin karşılanmasının zorunlu olmadığı, idarenin vergi incelemesinin iş yerinde yapılıp yapılmayacağı hususunda karar vermeye yetkili olduğu görülmektedir.

İncelemeye Başlama Tutanağı Tarih Oluyor!

Yeni getirilen düzenlemeye yer vermeden önce inceleme sürecinin mevcut uygulamada nasıl başladığına ve nasıl devam ettiğine kısaca değinmek faydalı olacaktır;

• İdare tarafından oluşturulan iş emri incelemeye yetkili olanlara tevdi edilir,
• İncelemeye yetkili olan kişi tarafından, incelemeye tabi olana incelemenin konusu işe başlamadan önce izah edilir,
• İncelemeye yetkili olan kişi tarafından, incelemeye tabi olana vergi incelemesine başlanmasına ilişkin tutanağın düzenlenmesi ve defter belgelerin getirilmesi için yazı gönderilir,
• Daha sonra vergi incelemesine başlanıldığı hususu vergi incelemesine yetkili olan ve incelemeye tabi olan kişi arasında (mükellef, vergi sorumlusu, vekil) bir tutanağa “İncelemeye Başlama Tutanağı” bağlanır. İncelemeye başlama tutanağının bir örneği nezdinde vergi incelemesi yapılana verilir, birer örnek de bağlı olunan birime ve ilgili vergi dairesine gönderilir,
• İncelemeye başlama tutanağını imzalamaya gelmeyen mükelleflere ilişkin tutanaklar ise gıyabında (İncelemeye yetkili olanlar arasında) imzalanarak incelemeye başlanır ve düzenlenen tutanağın mükellef nüshası ile bir örneği mükellefe ulaştırılmak üzere ilgili vergi dairesine, diğer örneği ise ilgili birime gönderilir.
• İncelemeye yetkili olan tarafından İnceleme sürecinde tespit edilen hususlar tutanağa bağlanır ve incelemeye yetkili olan tarafından düzenlenen inceleme raporunun ilgili birime gönderilmesi ile inceleme süreci tamamlanır.

Görüldüğü üzere esas itibariyle mükellef nezdinde inceleme, incelemeye başlama tutanağının düzenlenmesi ile başlamaktaydı. 7338 sayılı Kanunla getirilen ve 01.07.2022 tarihinde yürürlüğe girecek olan düzenleme ile Vergi Usul Kanununun 140. maddesinde yer alan 1. bent “İncelemeye tabi olana, vergi incelemesinin konusunu ve incelemeye başlanıldığı hususunu bir yazıyla bildirirler. Ayrıca yazının bir örneğini bağlı olduğu birime ve ilgili vergi dairesine gönderirler.” şeklinde değiştirilmiştir.

Yürürlüğe girecek olan bu düzenleme sonucunda, incelemeye başlama tutanağının tarih olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. İncelemeye yetkili olan tarafından incelemeye tabi olana, vergi incelemesi konusunun ve incelemeye başlanıldığı hususunun bir yazı ile bildirilmesi vergi incelemesine başlamak için yeterli olacaktır.

Sonuç Olarak;

Vergi Usul Kanununun 139. ve 140. maddelerinde yapılan ve 01.07.2022 tarihinde yürürlüğe girecek olan değişikliklerle; vergi incelemelerinin esas olarak yapılacağı yerin daire olduğu ve artık incelemeye tabi olan ile incelemeye yetkili olan arasında incelemeye başlanıldığına dair tutanak düzenlenmesi uygulamasının kaldırıldığı görülmektedir. İncelemeye yetkili olanın, incelemeye tabi olana vergi incelemesi konusunun ve incelemeye başlanıldığı hususunun bir yazı ile bildirmesi vergi incelemesine başlamak için yeterli olacaktır.

Teknolojik alt yapının oluşturulması sonucunda, idarenin de vergi incelemeleriyle ilgili süreçlerde elektronik uygulamalardan faydalanmasına ve zamanın verimli kullanılmasına yönelik tedbirler almasını zorunlu hale getirmiştir. E-tebligat, e-fatura, e-belge v.b. düzenlemelerin oluşturulması e-denetimin yolunu açmıştır. Vergi inceleme sürelerinin azaltılması ve sınırlı denetim gücünün etkin ve verimli kullanılması amacı ile söz konusu elektronik uygulamaların zamanla genişletilerek inceleme süreçlerine dahil edileceği günlerin uzak olmadığını söyleyebiliriz.